درباره قوم ترکمان (نقل از: مجموعه مقالات جغرافیایی کشورهای آسیای مرکزی دفتر دوم)

از اواخر سده پنجم و نیمه اول سده ششم میلادی ترکان از شرق مناطق شمالی آسیای مرکزی رخنه کردند و با ایران همسایه شدند. در عهد خسرو انوشیروان ترکان تا ماوراء سیحون آمدند ولی در آنجا متوقف شدند. در عهد پرویز جنگ­ هایی میان ایران و ترکان درگرفت که به شکست ترکان انجامید، ترکان در روزگار ساسانیان از حمایت امپراتوری روم شرقی (بیزانس) برخوردار بودند. در عهد عباسیان، ترکان آهسته آهسته به سبب حمایتی که از آنان می­­ شد وارد دستگاه عباسیان شدند. معتصم فرزند مأمون که از مادری ترک متولد شده بود زمینه را برای نفوذ ترکان فراهم آورد. در عهد سامانیان ترکان در دستگاه امیران سامانی خدمت می­ کردند. با این وصف رود سیحون (سیر دریا) مانعی برای ورود ترکان و غزان بود و شهر اتراز یافاراب (پاراب) یکی از استحکامات عمده برای جلوگیری از نفوذ ترکان به شمار می­ رفت.